Azken urteetan, sedentarismo eta jarduera fisiko eza, munduko heriotza arrazoien sailkapenean 4.postura igo da. Hau horrela, jarduera fisikoaren sustapena ezinbestekoa bihurtzen ari da gizartean.
Ezer baino lehen, gai honen inguruko hainbat kontzeptu argitu nahi ditugu:
- Jarduera Fisikoa: gorputzaren edozein mugimendu, muskulu-eskeletikoek sortua, energia-gastua eragiten duena.
- Ariketa Fisikoa: egoera fisikoa hobetzea edo mantentzea helburu duen jarduera, egituratua eta errepikakorra.
- Kirola: kirol erakundeen eta instituzioen gidaritzapean antolatzen den jarduera, lehiaketa, errendimendua eta arauak osagai nagusi dituena.
- Sedentarismoa: eserita, erdi etzanda edo etzanda egon bitartean energia-gastu baxua duen edozein portaera esna gaudenean. Bulegoko zeregin gehienak, autoa gidatzea eta telebista ikustea, sedentarismoaren adibideak dira; zutik egon ezin duten pertsonak ere hartzen dira barnean, gurpil-aulkian doazenak, esaterako.
- Pertsona ez-aktiboa edo inaktiboa da jarduera fisikoaren egungo gomendioak betetzeko nahikoa jarduera egiten ez duena.
- Pertsona aktiboa da jarduera fisikoa gomendioen mailan edo gainetik egiten duena; baina kontuz!, pertsona bat aktiboa eta sedentarioa izan daiteke.
- Osasunarekin lotutako sasoi fisikoa: pertsona batek eguneroko bizitzako jarduerak egiteko duen trebetasuna, bai eta gaixotasun kronikoak eta heriotza goiztiarra izateko arrisku txikiagoarekin lotzen diren ezaugarriak eta gaitasunak ere
Osasunaren Munduko Erakundea (OME), mundu mailan osasun gaien inguruan ikerketa eta gomendioak argitaratzen dituen erakundea da eta jarduera fisikoaren inguruan ere gidalerro argiak ematen dizkigu, adin tarte ezberdinei zuzendurik.
- Gazte eta nerabeak:
- Helduak:
- Adinekoak:
Zein da egungo egoera?
Ikerketa ezberdinak aurkitu ditzakegu, autonomia erkidego, estatu, europa edo mundu mailari erreferentzia egiten diotenak eta hauetariko esanguratsuenak aztertuz, egoera honetan gaudela ondorioztatu dezakegu.
2020 eta 2022 artean Euskadi mailan egindako ikerketa baten arabera, gazte eta nerabeak sedentarioak direla esan daiteke eta fisikoki aktiboak, OMEren gomendioak betetzen dituztelako.
2023ko euskal osasun inkestak ere antzeko datuak erakusten ditu.
Helduetan berriz, OMEren datuen arabera, jarduera fisiko maila behera doa adinarekin, emakumeek maila baxuagoa dutelarik adin tarte guztietan. Antzeko datuak ikusi daitezke 2023ko Euskal Osasun inkestako datuen arabera, emakumeetan ere joera hau ematen dela ikus dezakegu. Aldiz, gizonezkoen kasuan, jubilazio etapan igoera ematen da. Dena den, urtetik urtera era orokorrean zein adin tarte guztietan, jarduera fisiko maila handitzen doala ikusi daiteke.
Jarduera fisikoaren onurak
Jarduera fisikorik eza gaixotasun ez kutsakorren ondoriozko heriotza-arriskuaren faktore nagusietako bat da. Jarduera fisiko gutxiegi egiten duten pertsonek %20 eta %30 arteko heriotza-arrisku handiagoa dute jarduera fisiko nahikoa egiten duten pertsonekin alderatuta (OME).
Jarduera fisiko erregularrak honako hauek eragin dezake beste batzuen artean:
- Giharren egoera eta bihotz-biriketako egoera hobetzea.
- Hezurretako osasuna eta osasun funtzionala hobetzea.
- Hipertentsioa, kardiopatia koronarioak, istripu zerebrobaskularrak, diabetesa, hainbat minbizi-mota (besteak beste, bularreko eta koloneko minbizia) eta depresioa izateko arriskua murriztea.
- Erortzeko eta aldakako edo ornoetako hausturak izateko arriskua murriztea.
- Gorputzaren pisu osasungarriari eusten laguntzea.
- Osasun mentala eta emaitza kognitiboa hobetzea.
Norbanako bakoitzaren jarduera fisiko maila neurtzeko test edota galdetegi ezberdinak ditugu bibliografian eta hauetariko batzuek erabiliz, erraz ezagutu dezakegu gizabanako bakoitzaren egoera.
IPAQ: Herritarren jarduera fisikoaren maila neurtzeko tresna da IPAQ galdetegia. Erantzunen arabera, parte-hartzailearen jarduera fisikoaren maila baxua, ertaina edo altua den sailatu daiteke. Ezagutu jarduera fisikoaren maila IPAQ galdetegiaren bitartez.
Eseri eta zutitu: Aulki batean eserita zaudela 5 aldiz altxatu eta esertzen behar duzun denbora neurtzen da. Test honekin zangoetako indarra eta potentzia neurtzen da, eta gorputzeko gihar masa handiena zangoetan dagoenez, indikatzaile orokor egokia da. Denbora hau neurtuz pertsona baten indar maila ezagutu dezakegu bere adin tartearentzat egokia den ondorioztatuz. Lotura
Esku indarra: Esku batekin hartu dinamometroa. Ahalik eta indar handienaz sakatu, dinamometroak gorputza ukitu gabe. Pixkanaka eta etengabe sakatu behar da, gutxienez 2 segundoz. Proba bi aldiz egingo da (bi eskuekin txandaka), heltzeko doikuntza egokiarekin, eskuaren tamainaren arabera, atseden labur bat hartzeko aukera emanez. Ukondoa erabat luzatuta egon behar da, eta dinamometroak ez du gorputzeko beste edozein atalekin kontakturik izan behar. Lotura.
Oreka: Bularraldean jartzen den sentsore batekin oreka neurtzen da. Oreka mailak horrengoekin erlazio zuzena dauka: zangoetako indarra, indar maila orokorra eta erorketa arriskua. Lotura.
Behin nola gauden ezagututa, zer egin dezakegu gure jarduera fisiko maila handitzeko?
Hitz gutxitan esanda, egunerokotasunean jarduera fisikoa txertatzea da irtenbidea. Nola egin hau? Pentsatu zure egunerokotasunean eta hausnartu zein ohitura hobetu ditzakezun. Hemen zenbait aukera:
- Eguneroko desplazamenduak (lanera, eskolara, erosketak egiten, aisialdia, …) era aktiboan burutzen saiatu (oinez, bizikletan, patinetean, …)
- Igogailuen ordez eskailerak erabili.
- Sedentario egoeran gauden tarteetan atsedenaldi aktiboak gauzatu.
- Intentsitate ezberdinetako ariketa fisikoa edota kirola praktikatzeko tarteak hartu.
